Vergunningsvrij bouwen van mantelzorg- en familiewoningen: wat verandert er?

Stel je voor: je ouders worden wat ouder en je wilt graag dat ze dichtbij kunnen wonen. Of je kind is op zoek naar een eerste woning, maar door de woningcrisis is er geen betaalbaar aanbod. Het nieuwe wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting, dat op 13 februari 2025 naar de Tweede Kamer is gestuurd, maakt hiervoor mogelijk de weg vrij.

Een opvallend onderdeel van dit voorstel is de mogelijkheid om vergunningsvrij een mantelzorg- of familiewoning op eigen erf te bouwen. En dat kan voor veel mensen een oplossing zijn.

Voor wie is deze regeling bedoeld?

De regeling is bedoeld voor situaties waarin meerdere generaties op één erf willen (blijven) wonen. Bijvoorbeeld:

• Ouders die hulpbehoevend worden, maar liever niet naar een verzorgingshuis gaan

• Kinderen die geen woning kunnen vinden, maar wel zelfstandig willen wonen

• Gezinnen die kiezen voor een zorgzame of meer verbonden woonvorm

Het mooie is: de voorgestelde regeling geldt niet alleen voor mantelzorg, maar ook voor familieleden in de eerste graad— zoals ouders en kinderen.

Waarom is dit belangrijk?

Deze regeling speelt in op een aantal urgente maatschappelijke problemen:

• Woningtekort: Er is een grote behoefte aan extra woonruimte, vooral voor starters en ouderen.

• Zorg dichtbij huis: Veel mensen willen zorg in de eigen omgeving regelen, zonder dure of anonieme instellingen.

• Betaalbaarheid: Een extra woning op eigen erf is vaak veel goedkoper dan huren of kopen op de reguliere woningmarkt.

• Zelfstandigheid: Ouderen kunnen langer zelfstandig blijven wonen, mét nabijheid van familie.

Waarom een tiny house?

Een tiny house is een ideale vorm voor een mantelzorg- of familiewoning. Ze zijn:

• Compact en efficiënt ingericht

• Snel te plaatsen, ook tijdelijk

• Relatief betaalbaar

• Vaak verplaatsbaar

En dankzij het voorstel van minister Keijzer zouden dit soort woningen binnenkort vergunningsvrij op een eigen erf gebouwd mogen worden — zolang aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan.

Wanneer gaat dit in?

De regeling is onderdeel van een wetsvoorstel dat nog door de Tweede Kamer behandeld moet worden. De exacte voorwaarden (zoals maximale grootte, aansluiting op nutsvoorzieningen en plaatsing op het erf) moeten nog worden uitgewerkt.

Toch is het goed om hier nu al over na te denken, zeker als je plannen hebt om voor ouders of kinderen een woning op eigen terrein te realiseren.

Kwaliteit blijft belangrijk – óók bij vergunningsvrij bouwen

Hoewel het wetsvoorstel ruimte biedt om mantelzorg- en familiewoningen vergunningsvrij te bouwen, blijft de bouwtechnische kwaliteit van deze woningen natuurlijk cruciaal. Denk aan veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid en duurzaamheid.

Als kwaliteitsborgers zien wij in de praktijk dat ook vergunningsvrije bouwwerken vaak gebaat zijn bij toetsing aan het Bouwbesluit/Bbl, zeker als het gaat om permanente of semi-permanente bewoning.

Daarom pleiten wij ervoor dat de wet- en regelgeving op dit punt duidelijkheid biedt over de rol van kwaliteitsborging, ook bij vergunningsvrije initiatieven. Niet om extra regels op te leggen, maar om bewoners zekerheid te geven dat hun woning deugdelijk is gebouwd.

Een laagdrempelige vorm van betrokkenheid van een kwaliteitsborger – al is het adviserend – zou veel misverstanden, faalkosten en herstelwerk kunnen voorkomen.